Trong bối cảnh nông nghiệp, nông thôn đang đứng trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ về tổ chức sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, Hội Nông dân tỉnh Bắc Ninh đã xác định rõ việc xây dựng và phát huy hiệu quả các chi, tổ Hội Nông dân nghề nghiệp là một trong những giải pháp trọng tâm nhằm tập hợp nông dân theo ngành nghề, khai thác lợi thế địa phương, hình thành các mô hình liên kết sản xuất gắn với thị trường. Thực tiễn từ Chi Hội Nông dân nghề nghiệp Sản xuất, tiêu thụ bánh chưng Vân tại xã Hoàng Vân, tỉnh Bắc Ninh cho thấy đây là mô hình tiêu biểu, có ý nghĩa lan tỏa trong phát triển kinh tế nông thôn gắn với gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

Bánh chưng Vân khi ăn rền dẻo, vị thơm ngon, bùi ngậy…

Bánh chưng Vân là sản phẩm truyền thống gắn bó lâu đời với đời sống sinh hoạt, văn hóa của người dân địa phương. Qua nhiều thế hệ, nghề làm bánh chưng không chỉ mang giá trị văn hóa đặc trưng mà còn đóng vai trò quan trọng trong sinh kế của nhiều hộ nông dân, nhất là vào các dịp lễ, Tết. Điểm làm nên thương hiệu bánh chưng Vân chính là sự cầu kỳ trong lựa chọn nguyên liệu và phương pháp chế biến thủ công truyền thống. Bánh được gói bằng lá chít, sử dụng gạo nếp cái hoa vàng, đỗ xanh, thịt lợn sạch; các công đoạn từ gói, luộc đến ép bánh đều được thực hiện tỉ mỉ, tạo nên sản phẩm có hương vị riêng có, giữ trọn bản sắc làng nghề.

Nguyên liệu làm bánh chưng Vân.

Tuy nhiên, trong một thời gian dài, dù có chất lượng và giá trị văn hóa cao, nghề làm bánh chưng Vân chủ yếu vẫn tồn tại ở dạng sản xuất nhỏ lẻ, phân tán, mang tính thời vụ, hiệu quả kinh tế chưa tương xứng với tiềm năng. Việc thiếu liên kết trong sản xuất và tiêu thụ khiến các hộ làm nghề gặp nhiều khó khăn trong mở rộng quy mô, xây dựng thương hiệu và nâng cao thu nhập một cách bền vững.

Trước yêu cầu tổ chức lại sản xuất nông nghiệp theo hướng liên kết, phát triển bền vững, Hội Nông dân các cấp đã chủ động khảo sát, định hướng, hướng dẫn hội viên thành lập các chi, tổ Hội Nông dân nghề nghiệp phù hợp với điều kiện từng địa phương. Trên cơ sở đó, Chi Hội Nông dân nghề nghiệp Sản xuất, tiêu thụ bánh chưng Vân (thành lập từ tháng 9/2020) được hình thành, quy tụ những hộ có kinh nghiệm, tâm huyết, gắn bó lâu năm với nghề làm bánh chưng. Việc thành lập Chi hội đánh dấu bước chuyển quan trọng từ sản xuất đơn lẻ sang liên kết có tổ chức, tạo nền tảng để phát huy hiệu quả nghề truyền thống.

Sau khi được thành lập, Chi Hội Nông dân nghề nghiệp bánh chưng Vân nhanh chóng đi vào hoạt động nền nếp với 27 thành viên ở 6 thôn trên địa bàn xã. Thông qua sinh hoạt Chi hội và các kênh trao đổi thường xuyên, các thành viên chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ nhau trong lựa chọn nguyên liệu, tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Vai trò hạt nhân liên kết của Chi hội thể hiện rõ trong việc tổ chức sản xuất gắn với nhu cầu thị trường. Từ chỗ chỉ sản xuất theo mùa vụ, chủ yếu vào dịp Tết Nguyên đán, đến nay các thành viên Chi hội đã duy trì sản xuất gần như quanh năm. Bình quân mỗi ngày, Chi hội sản xuất và tiêu thụ từ 1.200 đến 1.800 chiếc bánh; riêng tháng Chạp, sản lượng có thời điểm đạt trên 6.000 chiếc bánh mỗi ngày, nhiều thời điểm chưa đáp ứng đủ nhu cầu của thị trường.

Gói bánh chưng tại xã Hoàng Vân.

Cùng với hoạt động của Chi hội, Hội Nông dân tỉnh và Hội Nông dân cơ sở đã phát huy rõ vai trò định hướng, đồng hành cùng hội viên trong quá trình phát triển sản xuất. Thông qua các hoạt động tuyên truyền, tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật, Hội đã hướng dẫn hội viên tuân thủ quy trình sản xuất an toàn, bảo đảm vệ sinh thực phẩm, giữ vững chất lượng và uy tín của sản phẩm. Đồng thời, tổ chức Hội quan tâm hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, tem truy xuất nguồn gốc, tạo điều kiện cho hội viên tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ, tham gia các hoạt động tham quan, học tập mô hình hiệu quả, từng bước nâng cao năng lực tổ chức sản xuất và kinh doanh.

Từ nền tảng sản xuất có tổ chức, chất lượng ổn định và uy tín được khẳng định, bánh chưng Vân đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao. Đây là sự ghi nhận xứng đáng đối với giá trị thực chất của sản phẩm truyền thống, đồng thời thể hiện hiệu quả của mô hình Chi Hội Nông dân nghề nghiệp trong việc tổ chức sản xuất, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Bánh chưng Vân đạt sản phẩm OCOP 3 sao.

Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, Chi Hội Nông dân nghề nghiệp bánh chưng Vân còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa làng nghề, tạo môi trường sinh hoạt nghề nghiệp thiết thực để các thế hệ tiếp nối nghề truyền thống. Thực tiễn từ mô hình này khẳng định rằng, khi nông dân được tập hợp theo ngành nghề, có sự định hướng, dẫn dắt của tổ chức Hội, các nghề truyền thống không chỉ được bảo tồn mà còn trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

Chi Hội Nông dân nghề nghiệp Sản xuất, tiêu thụ bánh chưng Vân là minh chứng sinh động cho chủ trương đúng đắn của Hội Nông dân tỉnh Bắc Ninh trong việc xây dựng các mô hình chi, tổ Hội Nông dân nghề nghiệp gắn với lợi thế địa phương. Việc tiếp tục tổng kết, nhân rộng mô hình này sẽ góp phần quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao thu nhập cho nông dân, đồng thời gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của địa phương trong giai đoạn hiện nay.

An Yến