Trong hành trình xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững, Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đang trở thành điểm tựa quan trọng giúp nhiều địa phương khẳng định thương hiệu nông sản đặc trưng. Với đồng bào dân tộc Cao Lan tại xã Xuân Lương, tỉnh Bắc Ninh, OCOP không chỉ là “tấm hộ chiếu” đưa sản phẩm ra thị trường lớn, mà còn là động lực để khôi phục một nghề truyền thống từng đứng trước nguy cơ mai một: nghề làm thịt gác bếp.

Thịt gác bếp là đặc sản của bà con đồng bào dân tộc Cao Lan.

Nếu trước đây, món thịt gác bếp của người Cao Lan chỉ hiện diện trong bếp lửa gia đình, trong những dịp lễ tết hay tiếp khách quý, thì nay, đặc sản ấy đã có mặt tại nhiều hội chợ, điểm bán OCOP và trên các sàn thương mại điện tử. Bước ngoặt quan trọng xuất hiện từ năm 2022 khi sản phẩm “Thịt gác bếp Cao Lan” chính thức được công nhận OCOP 3 sao, đánh dấu sự chuẩn hóa về chất lượng, quy trình, bao bì và truy xuất nguồn gốc.

Đứng sau sự thay đổi ấy là Hoàng Xuân Mau, chàng trai người Cao Lan sinh năm 1994, đã mạnh dạn rời bỏ công việc tại đô thị để trở về quê hương lập nghiệp. Từ quy mô nhỏ lẻ, anh thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ Cao Lan, phát triển quy trình chế biến bài bản với hơn 20 loại gia vị truyền thống, hun khói – hấp tiệt trùng – sấy khô đúng tiêu chuẩn. Nhờ cách làm cẩn trọng, sản phẩm đáp ứng toàn diện các tiêu chí khắt khe của OCOP.

Năm 2024, HTX tiếp tục trình làng “Lạp sườn gác bếp Cao Lan” và tiếp tục được công nhận OCOP 3 sao, khẳng định hướng đi đúng đắn khi kết hợp giữa giá trị văn hóa bản địa và dây chuyền sản xuất hiện đại. Từ đó, sản lượng mỗi tháng tăng lên hàng tấn; thị trường tiêu thụ mở rộng tới nhiều tỉnh, thành phố; nhiều lao động địa phương có việc làm ổn định.

Thịt lợn và lạp sườn gác bếp của HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Cao Lan đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP 3 sao.

Đằng sau hành trình đưa đặc sản Cao Lan ra thị trường quốc gia là dấu ấn đồng hành bền bỉ của Hội Nông dân tỉnh Bắc Ninh – từ những bộ hồ sơ OCOP đầu tiên, đến từng mẫu bao bì, tem truy xuất, từng gian hàng hội chợ. Sự hỗ trợ ấy đã trở thành đòn bẩy để sản phẩm truyền thống mạnh dạn bước ra thị trường rộng mở.

Trong bối cảnh ấy, thành công của HTX Cao Lan không chỉ là minh chứng cho hiệu quả của OCOP, mà còn gợi mở một chiều sâu rất riêng của hành trình khởi nghiệp nông thôn. Hành trình của HTX Cao Lan gợi mở một điều giản dị mà sâu sắc: khi một sản phẩm mang hơi thở truyền thống được chăm chút đúng cách và được đồng hành bởi những bàn tay biết nâng niu giá trị quê hương, thì chính nó sẽ tự tìm được ánh sáng cho mình.

Nhờ sự tiếp sức kịp thời ấy, mô hình kinh tế của HTX không chỉ phát triển bền vững mà còn góp phần tích cực trong bảo tồn văn hóa dân tộc. Những thớ thịt hun khói, những bí quyết gia truyền, những câu chuyện bếp lửa xưa nay không chỉ được giữ gìn mà còn được “phiên dịch” thành giá trị hàng hóa hiện đại. OCOP vì thế không chỉ là chứng nhận, mà là một hành trình nâng tầm bản sắc.

Công nhân HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Cao Lan kiểm tra lò sấy thịt lợn gác bếp.

Nhìn lại chặng đường đã qua, có thể thấy rõ rằng: khi sản phẩm truyền thống được chuẩn hóa, được hỗ trợ bài bản và được kể bằng câu chuyện văn hóa chân thực, thì mọi giá trị bản địa đều có thể tỏa sáng trên thị trường rộng lớn.

Từ gian bếp của người Cao Lan ở xã Xuân Lương, đặc sản thịt gác bếp nay đã vươn mình trở thành niềm tự hào của địa phương. Và khi chương trình OCOP tiếp tục được triển khai mạnh mẽ, chắc chắn nhiều sản phẩm nông nghiệp – đặc biệt là sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số – sẽ tiếp tục được nâng tầm, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp và nông thôn tỉnh Bắc Ninh.

An Yến