Những ngày cuối năm, đi giữa những đồi đất trước kia cỏ mọc um tùm của xã Ngọc Thiện (tỉnh Bắc Ninh), khó ai có thể hình dung nơi đây từng là vùng sản xuất kém hiệu quả. Trên những sườn dốc thoai thoải, rặng Lục trúc nay phủ sắc xanh mướt, vươn mình thành những “cột mốc sinh kế” mới cho hàng trăm hộ dân.

Từ loài tre được đem về trồng thử nghiệm gần ba thập kỷ trước, giống măng tưởng như bị lãng quên ấy giờ trở thành một trong những cây trồng cho thu nhập cao nhất ở vùng trung du Bắc Ninh, mang lại doanh thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm.

Hồi sinh một giống cây – câu chuyện của nghị lực và sự dám đổi thay

Ít ai biết, phía sau sự trỗi dậy của cây măng Lục trúc là hành trình bền bỉ của bà Dương Thị Luyện, Giám đốc HTX Măng Lục Trúc Lâm Sinh Ngọc Châu – người phụ nữ gắn bó với loài cây này từ những ngày nó chỉ là giống nhập về để… thử nghiệm.

Từng trải qua giai đoạn chăn nuôi thua lỗ nặng vì dịch bệnh, mất trắng gần 4 tỷ đồng, bà Luyện đứng giữa lựa chọn khó khăn: tiếp tục với cái cũ hay tìm lối đi mới. Và bà đã chọn quay lại với giống cây mà nhiều người nghĩ không thể làm kinh tế.

Chỉ sau một năm trồng lại trên hơn 2 mẫu đất vườn nhà, măng bén rễ, lên đều và cho năng suất vượt mong đợi. Bà vận động thêm các hộ trong xã, thành lập HTX vào năm 2018. Từ vài chục héc-ta ban đầu, đến nay vùng măng của HTX và bà con liên kết đã đạt khoảng 120 ha, trở thành một trong những khu trồng măng lớn nhất trong khu vực.

Bà Dương Thị Luyện – Giám đốc HTX Măng lục trúc Lâm Sinh Ngọc Châu.

Giá trị kinh tế cao – rủi ro thấp: vì sao Lục trúc được coi là “cây làm giàu”

Măng Lục trúc không chỉ dễ trồng, ít sâu bệnh mà còn cho thu hoạch sớm ngay từ năm thứ hai, giúp nông dân nhanh chóng có nguồn thu ổn định. Nhờ đặc tính ưa đất đồi và sinh trưởng mạnh, mùa thu hoạch kéo dài nhiều tháng, mỗi ngày HTX thu được từ 5 đến 10 tấn măng tươi, đạt sản lượng bình quân khoảng 260 tấn mỗi năm. Từ nguồn nguyên liệu dồi dào này, HTX duy trì doanh thu 12–15 tỷ đồng/năm, tạo việc làm ổn định cho 30 lao động thường xuyên và 60–70 lao động thời vụ tại địa phương. Nhiều hộ dân tham gia liên kết trồng măng đạt mức thu nhập 200–300 triệu đồng/năm – con số vượt xa so với canh tác lúa trước đây. Chất lượng sản phẩm được khẳng định khi măng tươi của HTX đạt chứng nhận OCOP 4 sao và được tỉnh Bắc Ninh tôn vinh là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu năm 2025.

Chứng nhận và logo bình chọn trao cho sản phẩm của HTX măng lục trúc Lâm Sinh Ngọc Châu.

Không chỉ bán măng tươi – câu chuyện nâng tầm giá trị

Nhận thấy hạn chế của việc tiêu thụ măng tươi do thời gian bảo quản ngắn, HTX đã đầu tư: máy sấy điện,  hệ thống luộc hơi, dây chuyền chế biến măng khô, măng ngâm ớt.

Nhờ chế biến sâu, giá trị măng tăng gấp đôi, giúp tiêu thụ cả những củ nhỏ, đồng thời chủ động nguồn hàng quanh năm. Măng Lục trúc giờ không chỉ có mặt tại chuỗi bếp ăn công nghiệp, nhà hàng Nhật, Trung Quốc mà còn xuất hiện trong nhiều cửa hàng OCOP trong nước.

Khát vọng mở rộng – mong được “cởi trói” mặt bằng sản xuất

Điều khiến bà Luyện trăn trở nhất lại không phải thị trường, mà là… mặt bằng.

Hiện toàn bộ khu sơ chế, bảo quản phải đi thuê nhà dân – diện tích nhỏ, chi phí cao, không thể đầu tư đồng bộ. “Nếu có được phần đất công để xây dựng khu sơ chế, kho lạnh đạt chuẩn ngay tại vùng trồng, chúng tôi hoàn toàn có thể vươn tới thị trường xa hơn, thậm chí xuất khẩu”, bà chia sẻ.

Không chỉ HTX, nhiều hộ dân cũng mong muốn có quy hoạch vùng trồng tập trung, xem măng Lục trúc như cây trồng chủ lực mới của vùng trung du – vừa làm kinh tế, vừa cải tạo đất, giữ nước, bảo vệ môi trường.

Người dân đang chăm sóc cây tre lục trúc.

Hướng tới 200 ha và tham vọng xuất khẩu

Kế hoạch năm 2025 của HTX là mở rộng vùng trồng lên 200 ha, liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh để hoàn thiện chuỗi giá trị khép kín. Mục tiêu xa hơn: đưa măng Lục trúc xuất khẩu sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc – nơi nhu cầu về loại măng này đang tăng cao.

Bà Luyện khẳng định: “Chúng tôi đi chậm nhưng chắc. Nếu được đầu tư đúng hướng, măng Lục trúc hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm đặc trưng của tỉnh Bắc Ninh.”

Một biểu tượng mới của nông nghiệp bền vững

Mỗi sáng, tiếng cười nói rộn ràng trên những đồi măng phủ xanh Ngọc Thiện báo hiệu một mùa thu hoạch mới. Cây măng Lục trúc không chỉ làm đầy giỏ hàng của thương lái, mà còn làm đầy hy vọng về một nông nghiệp hiện đại, bền vững; nơi người nông dân làm giàu bằng chính bàn tay và sự kiên trì của mình.

Từ giống măng bị lãng quên đến “mỏ vàng xanh” hôm nay – đó là minh chứng rõ ràng nhất cho sức sống của nông thôn mới, khi có người dám nghĩ, dám làm và được đồng hành bởi chính sách đúng đắn.

Trần Tâm