Trong những năm qua, cùng với quá trình đẩy mạnh ứng dụng khoa học – kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, phong trào lao động sáng tạo của nông dân tỉnh Bắc Ninh ngày càng phát triển sâu rộng, xuất hiện nhiều giải pháp thiết thực, xuất phát từ chính yêu cầu thực tiễn của sản xuất, mang lại hiệu quả kinh tế, kỹ thuật và xã hội rõ nét. Nổi bật trong số đó là giải pháp “Nghiên cứu cải tiến máy sấy lạnh và quy trình sấy lạnh đối với sản phẩm từ Dứa Hương Sơn nhằm phát huy giá trị sử dụng, tiết kiệm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm” của tác giả Vũ Thị Phương, thôn Kép 11, xã Kép, tỉnh Bắc Ninh, đã được trao Giải Nhì Cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật nhà nông tỉnh Bắc Ninh năm 2025.

Tác giả Vũ Thị Phương nhận giải Nhì Cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật nhà nông tỉnh Bắc Ninh năm 2025.

Xã Kép là vùng miền núi có diện tích trồng dứa trên 150 ha, sản lượng bình quân đạt hơn 4.000 tấn/năm. Dứa đã và đang trở thành cây trồng chủ lực, mang lại thu nhập chính cho người dân địa phương. Những năm gần đây, xã Kép tích cực áp dụng các tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất, thực hiện quy trình VietGAP, phát triển dứa trái vụ, đưa sản phẩm tham gia Chương trình OCOP và được công nhận đạt 3 sao năm 2022. Tuy nhiên, sản phẩm dứa chủ yếu tiêu thụ ở dạng quả tươi, thời gian bảo quản ngắn, chi phí vận chuyển cao, khả năng tiêu thụ còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất và thu nhập của người trồng dứa.

Xuất phát từ thực tế đó, năm 2024, tác giả đã nghiên cứu, triển khai giải pháp cải tiến máy sấy lạnh kết hợp xây dựng quy trình sấy lạnh riêng đối với quả dứa nhằm phát huy tối đa giá trị sử dụng của nông sản địa phương. Giải pháp hướng tới mục tiêu tiết kiệm điện năng, giảm công lao động, giảm chi phí sản xuất, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm dứa sấy lạnh, tạo điều kiện mở rộng hướng chế biến, kéo dài thời gian bảo quản và nâng cao giá trị thương mại của sản phẩm.

Về nội dung kỹ thuật, giải pháp tập trung nghiên cứu cải tiến máy sấy lạnh trên cơ sở tối ưu hóa quá trình tuần hoàn gió và thoát ẩm trong buồng sấy. Tác giả đã kết cấu lại cách định vị các khay sấy, thiết kế khay sấy dạng lưới và tạo khe hở giữa khay sấy với vách buồng sấy nhằm thúc đẩy quá trình lưu thông không khí trong buồng sấy, qua đó nâng cao hiệu quả sấy và bảo đảm sản phẩm khô đều. Bên cạnh đó, hệ thống quạt đuổi ẩm được bổ sung để đẩy bớt luồng khí ẩm ra ngoài khi độ ẩm của luồng khí tuần hoàn trong buồng sấy lớn hơn 20% (giá trị có thể thay đổi khi cài đặt ban đầu), góp phần rút ngắn thời gian sấy và tiết kiệm điện năng.

Đặc biệt, giải pháp chú trọng đến yếu tố an toàn trong quá trình vận hành thiết bị. Mô-đun bảo hiểm được tích hợp nhằm bảo vệ máy sấy khi xảy ra hiện tượng quá áp, quá tải và bảo đảm cách điện giữa pha với vỏ thiết bị. Khi phát sinh sự cố, mô-đun bảo hiểm sẽ xuất lệnh ngắt các rơ-le và khởi động từ tương ứng trên hộp trung tâm, bảo đảm an toàn cho người vận hành, máy sấy và sản phẩm trong buồng sấy.

Bà Vũ Thị Phương kiểm tra sản phẩm dứa sấy.

Cùng với cải tiến thiết bị, tác giả đã nghiên cứu và xây dựng quy trình sản xuất dứa sấy lạnh gồm 7 bước: lựa chọn nguyên liệu, sơ chế, làm sạch, sấy nguyên liệu, để nguội, phân loại, kiểm tra và bảo quản. Quy trình này giúp sản phẩm dứa sấy lạnh giữ được hương vị tự nhiên, màu sắc đẹp, bảo đảm an toàn thực phẩm, tiết kiệm năng lượng và nâng cao giá trị thương mại. Điểm mới của quy trình là việc kết hợp quả dứa với các nguyên liệu tự nhiên như tinh bột nghệ, quả dành dành, lá dứa nếp nhằm tạo màu tự nhiên, tăng giá trị dinh dưỡng và kéo dài thời gian bảo quản sản phẩm. Đây là mô hình đầu tiên tại tỉnh Bắc Ninh áp dụng đối với quả dứa, có tính sáng tạo và khả năng ứng dụng cao trong thực tiễn.

Giải pháp có khả năng áp dụng rộng rãi trong thực tế sản xuất. Các hạng mục cải tiến như hệ thống chống chập cháy, quạt đuổi ẩm, khay sấy, vách thổi gió hoàn toàn có thể triển khai trên các máy sấy lạnh hiện có để phát huy tối đa công năng sử dụng. Quy trình sấy lạnh đối với dứa tươi có thể áp dụng tại các địa phương có vùng trồng dứa tập trung. Ngoài tỉnh Bắc Ninh, các địa phương có diện tích trồng dứa lớn như tỉnh Bắc Giang, nơi theo kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021–2025 phấn đấu đạt diện tích dứa 800 ha, cũng có thể nghiên cứu áp dụng giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ.

Về hiệu quả kinh tế, kỹ thuật và xã hội, giải pháp góp phần giảm chi phí điện năng, công lao động và thời gian sản xuất; phát huy tối đa năng suất, khai thác hiệu quả dư địa vùng nguyên liệu dứa; góp phần hạn chế tình trạng được mùa nhưng giá thấp do thu hoạch tập trung. Theo đánh giá, hiệu quả kinh tế mang lại cao hơn khoảng 10% so với chỉ sản xuất và tiêu thụ dứa quả tươi. Đồng thời, giải pháp tạo tiền đề phát triển các sản phẩm chế biến khác từ dứa, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp, từng bước hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung, tạo việc làm tại chỗ, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho người dân khu vực nông thôn, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.

Việc giải pháp đạt Giải Nhì Cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật nhà nông tỉnh Bắc Ninh năm 2025 là sự ghi nhận xứng đáng đối với tinh thần nghiên cứu, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của nông dân trong quá trình phát triển nông nghiệp hiện đại. Giải pháp không chỉ mang lại hiệu quả thiết thực cho sản xuất dứa tại xã Kép mà còn góp phần khẳng định vai trò chủ thể của nông dân trong ứng dụng khoa học – kỹ thuật, nâng cao giá trị nông sản và phát triển nông nghiệp bền vững trên địa bàn tỉnh.

Phùng Vị